SPACEX 100 KEZ KULLANILAN ROKET ÜRETTİ
|
NASA SpaceX şirketinin geliştirdiği Dragon 2 kapsülünün insan taşımasına izin verdi ve bu kapsülle uzaya çıkacak olan 4 astronotu seçti. Böylece Amerikalı astronotlar Rus Soyuz kapsülüyle uçmaktan kurtulacak ve Kazakistan yerine Amerika’dan havalanacaklar. Peki İnsanlı Dragon nasıl çalışıyor?
Elon Musk’ın rüyası gerçekleşiyor
NASA uzmanları 17 Ağustosta yaptıkları açıklamada, SpaceX üretimi Dragon 2 veya yeni adıyla İnsanlı Dragon
kapsülünün insan taşımasını ve yeni yakıt doldurma prosedürünü onayladıklarını açıkladılar. Böylece SpaceX şirketinin uzaya insan taşıma konusunda karşılaştığı en büyük engel de ortadan kalktı. Neden derseniz:
SpaceX şirketi, yeniden kullanılabilen Blok 5 Falcon 9 roketleriyle insan ve yük fırlatma maliyetlerini azaltmak istiyor. Bunun için de hem rokete yakıt doldurma işini hızlandırmayı, hem de yakıt depolarını küçültmeyi planlıyor. Bunun en iyi yolu da hızlı soğutulmuş sıvı hidrojen kullanmak.
Sonuçta sıvı hidrojen ne kadar hızlı soğutulursa o kadar küçük depoya sığıyor (aşağıda göreceğiz). Bu da en azından yakıt deposunun üretim maliyetlerini azaltıyor ve deponun daha hafif olmasını sağlayarak fırlatma için gereken yakıtı da azaltıyor.
Astronotlar için şart
SpaceX tarafından uzaya yük fırlattıktan sonra dikiş iniş yaparak Dünya’ya geri dönmek üzere tasarlanan yeni Blok 5 Falcon 9 roketleri, en az 10 kez yeniden kullanılacak şekilde üretiliyor. Bu da astronotları uzaya gönderme maliyetlerini azaltıyor.
Ancak, uzaya astronot göndermek yük göndermekten her zaman daha pahalı; çünkü yaşam destek sistemleri, insanlı roketlerin genellikle daha ağır olmasına yol açıyor. Hızlı soğutulduğu için az yer kaplayan sıvı hidrojen işte bu sorunu çözüyor.
Facebook uydusu neden patladı?
Oysa hızlı soğutulmuş hidrojen kullanıldığı zaman, yakıtı rokete son anda doldurmak gerekiyor. Yoksa hidrojen hızla ısınarak genleşiyor ve depoya daha çok yakıt doldurmak mümkün olmuyor. İşte NASA, SpaceX Dragon 2 kapsülüyle uzaya astronot göndermek için bu hızlı dolum prosedürünü onayladı.
Doğrusu NASA’yı ikna etmek de hiç kolay olmadı; çünkü Facebook un internet uydusu Eylül 2016 yılında bu yüzden yerde alev aldı ve SpaceX de uçuşlarına 6 ay ara vermek zorunda kaldı.
Elon Musk hem Mark Zuckerberg’le tartışarak tazminat ödedi, hem de yangında hasar gören pistin onarım masraflarını karşılamaya mecbur oldu. Neden böyle oldu derseniz:
NASA astronotları SpaceX genel merkezini ziyaret etti ve Dragon 1 ile Dragon 2 önünde poz verdi.
Basınç problemi
Dünya’da hava var ama uzayda hava yok. Bu yüzden roketler sıvı hidrojeni yakmak için gereken sıvı oksijeni de yanında taşımak zorunda ve işte bu noktada çıkan mühendislik sorunları Facebook uydusunun yerde yanmasına yol açtı. Sonuçta hidrojeni yakmak için oksijen tankından hidrojen tankına oksijen pompalanıyor. Bu da oksijen tankının daha hızlı boşalmasına yol açıyor.
Öte yandan, oksijen tankı boşalırken hem roketin hızlanarak uzaya yükselmesi nedeniyle, hem de hemen üstünde yer alan yüksek basınçlı sıvı hidrojen tankının ağırlığı nedeniyle eziliyor. SpaceX şirketi, oksijen tankının ezilerek patlamasını önlemek için tankın içine ayrı bir helyum tankı yerleştiriyor.
Kısacası oksijen tankı boşaldıkça içine helyum pompalanıyor ve böylece tankın basıncı korunuyor. İşte SpaceX bu tankı ucuz olması için tek parça halinde üretiyor ve aşınmaya karşı üzerini kompozit malzemelerle kaplıyor; fakat Facebook uydusunu fırlatırken bir talihsizlik oldu:
Zaten yanıcı bir gaz olan oksijen, yani sıvı halde daha da yanıcı ve asit gibi aşındırıcı olan oksijen; sıvı hidrojen nedeniyle iyice soğudu ve helyum tankının kenarında buz tuttu. Bu durumda süper güçlü asit etkisi yapan oksijen buzu, helyum tankını koruyan kompozit kaplamayı eriterek tankı deldi ve roketin alev olmasına neden oldu.
İşte Dragon 2 ile uçacak ilk 4 astronot. İkişer ikişer test uçuşu yapacak ve insanlı kapsülle uzay istasyonuna kenetlenecekler. Test uçuşları 14 gün sürecek.
Tam yakıt doldururken
İşte şimdi NASA’nın, SpaceX şirketinin geliştirdiği Dragon 2 insanlı uzay kapsülüyle astronot fırlatmasına neden izin vermediğini görüyoruz: SpaceX hızlı soğutulmuş sıvı hidrojeni roketi fırlatmadan sadece 35 dakika önce, yani pratikte son anda dolduruyor (hızlı soğutma hidrojenin daha geleneksel soğutmaya göre daha hızlı ısınmasına yol açıyor).
Facebook internet uydusunu taşıyan roket tam da bu sırada çatlayan helyum tankı yüzünden alev aldı. Helyum tankı patlayınca oksijen tankı da yarılarak hidrojenle temas etti ve sıvılaştırılmış gazın tutuşmasına neden oldu. NASA, SpaceX şirketinin bu sorunu çözene kadar uzaya insan göndermesini yasakladı.
Nitekim NASA roket güvenliği uzmanı Thomas Stafford, SpaceX’in hızlı soğutulmuş sıvı hidrojen kullanması ve bunu da rokete 35 dakika önce doldurmasının insan hayatını tehlikeye attığını söyledi. Bunun NASA’nın 50 yıllık güvenlik uygulamalarına aykırı olduğunu belirtti. Kaynak:www.khosann.com